سمجهه، ڄاڻ، پروڙ، خيال گمان

ادراڪ، شعور، علم، سمجهه، دماغ يا حواسن ذريعي سمجهه

بنيادي طور تي ”ادراڪ“ هڪ نفسياتي وارتائن تي ٻڌل سلسلو آهي، جنهن ذريعي هڪ فرد آسپاس جي ماحول سان پنهنجو تعلق جوڙي ٿو. علم نفسيات ۾ ”شين جي سوجهي“ ۽” فردن جي سوجهي“ وارا ٻه محاورا ڪتب آيا آهن، جن مان پوئين محاوري کي ”سماجي سوجهيءَ“ طور ڳڻيو ويندو آهي. ادراڪ يا سوجهيءَ جو بنيادي ڪارج، مختلف شين، روين ۽ وارتائن وچ ۾ تفاوت محسوس ڪندي، منجهانئن اهم جي چونڊ ڪرڻ آهي، ڇو ته منجهانئن ڪن کي چونڊڻ ۽ ٻين کي رد ڪرڻ جي نتيجي ۾ ئي ڪنهن فيصلي تائين رسي سگهجي ٿو، اهڙي چونڊ ۾ ڪنهن به فرد جي، ماضيءَ جا تجربا، حال جي طبعي ۽ نفسياتي صورتحال ۽ سمجهه ۾ ايندڙ تجربن سان ويجهڙائي اهم محرڪ طور ڳڻيا وڃن ٿا. ماڻهن جا هڪٻئي بابت تاثر، هڪٻئي جي روين جي ڳڻَ ڳوت ۽ پوندڙ اثرن منجهان ئي اخذ ڪري سگهبا آهن. بين الاقوامي تعلقات ۾ ”ادراڪ“ جو ڪارج انفرادي سطح تي سامهون ايندڙ روين جو ڇيد ڪرڻ هوندو آهي، خاص طور تي فيصله سازيءَ جي عمل ۽ اهم ڌرين طرفان مخصوص ڪيل ڪردار جو احاطو ڪرڻ هن هنر جو اهم ترين پهلو ڳڻجي ٿو. اهڙي طرح بين الاقوامي لاڳاپن ۾ ”ادراڪ“ دراصل اهو بنيادي نفسياتي ايڪو آهي، جنهن ذريعي صورتحال جي تفصيلي عڪاسي ڪري سگهجي ٿي. فيصله سازيءَ جي عمل ۾ هڙئي ادراڪ دراصل ٻين شخصن بابت هنيل اندازا ۽ ڀانئيا هوندا آهن، جيڪي مخالف ڌر ڏانهن مخصوص قسم جي روين کي آشڪار ڪرڻ ۽ ان جي موٽ ۾ ڪن خاص روين جي توقع رکندا آهن. ٻئي ماڻهوءَ جي سمجهه ۽ سوجهيءَ بابت درست اندازو لڳائڻ هڪ ڏکيو ڪم آهي، ڇاڪاڻ جو ڪيترين ذهني صورتحالن ۾ هنيل اندازي جي تصديق لاءِ ڪن مادي ثبوتن جو هجڻ انتهائي ضروري آهي. مثال طور جاسوسيءَ ذريعي مليل معلومات جو تز ڇيد ڪرڻ تيستائين ممڪن ناهي، جيستائين ان حوالي سان مليل معلومات کي اڳ قائم ڪيل راين ۽ اندازن سان سلهاڙيو يونٿو وڃي.ساڳي طرح فيصلي ڪندڙ ماحول ۾ هزارين پهلوئن جو ڇيد به ان وقت تائين نه ڪري سگهندو، جيستائين سندس اڳ ڳڻيل ادراڪ سگهارو نه هوندو . هن موضوع تي ٻي عالمي جنگ کانپوءِ بين الاقوامي سياست ۾ تمام گهڻو ڪم ٿيو آهي. سياست جي دنيا ۾ ڪيل مختلف اهم فيصلن جي تجزيو ڪندي ٻڌايو ويو ته، انهن فيصلن پٺيان، فيصلي ڪندڙ جو گهري ادراڪ ۽ حالتن کي درست طريقي سان سمجهڻ واري صلاحيت ئي اهم ترين محرڪ رهيو آهي

اِدراڪ (ع) (سمجهه)