وطن واپسي- ڀنگ ڀريندڙ

مخصوص حالتن جي ڪري مجبور ٿي جڏهن ڪنهن هڪ ملڪ جا باشندا، ڪنهن ٻئي ملڪ ۾ پناهه وٺندا آهن، ته ان عمل کي ”ريپئٽريشن“جو عمل چئبو آهي. هن صورتحال تحت پناهه ڏيندڙ ملڪ، ماحول سازگار ٿيڻ ۽ حالتن جي سڌرڻ کان پوءِ، پناهه ورتل باشندن کي سندن مرضيءَ بنا کين اباڻي ملڪ موڪلي سگهندو آهي. ٻن عظيم جنگين جي دوران اوڀر ۽ وچ يورپ جي ملڪن مان جيڪي باشندا لڏپلاڻ ڪري ويا هئا، انهن کي پنهنجن ملڪن ڏانهن (ڪن کي سندن رضا منديءَ سان ۽ ڪن کي زوريءَ) موٽايو ويو. 1989ع ۾ويٽنام جا ڪافي باشندا حُڪومتي عتاب کان ڀڄي پاڻيءَ جي ٻيڙين وسيلي دربدر ٿي برطانيه تائين پهتا، پر مُناسب جواز نه هئڻ سبب کين واپس سمنڊ ڏانهن موٽايو ويو. برطانوي حڪومت جي اهڙي اڻ -سهڪاري عمل سان هڪ وڏو انساني مسئلو پيدا ٿيو، ڇاڪاڻ ته اهڙي دربدريءَ سان پناهه وٺندڙن جو ڪاروهنوار ۽ روزمزه جي زندگي ۾ سخت مُشڪلاتون پيش آيون. دُنيا ۾ تسليم ٿيل انساني حقن مطابق جيئن ته ”ريپئٽريشن“ جي عمل ۾ خاص ضابطا مقرر ڪرڻ ۽ معيار پورا ڪرڻ جي ضرورت آهي، تنهنڪري برطانيه انهيءَ جواز کي بُنياد بڻائيندي، ويٽنامي پناهه گيرن جي حيثيت بابت ”قانوني“ ۽ ”غيرقانوني“ جا اصطلاح ڪتب آندا. دُنيا ۾ هن معاملي تي تمام وڏا بحث ۽ موقف سامهون آيا آهن، پر اڄ تائين به انهيءَ جو ڪو به مستقل حل نه نڪري سگهيو آهي