هن تصور هيٺ ماهرن طرفان بين الاقوامي تعلقات جي مدد سان هڪ اهڙو عالمي معاشرو قائم ڪرڻ جو ارادو آهي ، جنهن ۾ انسان هر قسم جي رنگ، نسل ۽ ملڪي سرحدن جي فرق کان آزاد هجي. جيتوڻيڪ ان قسم جي سماج جو قائم ٿيڻ عملي طرح ڪافي ڏکيو آهي، پر دُنيا جي عظيم ذهنن وٽ غور هيٺ ضرور آهي. بين الاقوامي تعلقات جي ماهرن کان علاوه، دنيا جي ٻين ڏاهن، شاعرن، فيلسوفن”انٽرنيشنل سوسائٽي“ جي ويچار ۽ قيام کي ترجيح ڏني آهي. انهيءَ جو هڪ مثال ٽئگور (بنگالي شاعر ۽ ڏاهو) جون سندس شاهڪار ڪتاب ”گيتانجلي“ ۾ هي سٽون آهن:
Where the mind is without fear and head is held high;
Where the world has not been broken
Into fragments by narrow domestic walls;
Into that heaven of freedom,
My Lord, let the world awake.
(جتي انساني ذهن هر خوف کان آزاد ۽ ڳاٽ اوچا هجن.
جتي دنيا سوڙهين مقامي ترجيحن سان ٽڪرٽوٽا ٿيل نه هُجي،
اي خدا! هن دنيا کي اهڙي آزاديءَ جي جنت ۾ اٿار.)
”انگلش اسڪول آف انٽرنيشنل رليشنز“ سان لاڳاپيل دانشورن، چارلس ميننگ، مارٽن وِٽ، نارٿيج، هيڊلي بُل، جيمس ميل، جان ونسينٽ ۽ ايلن جيمس جا ”انٽرنيشنل سوسائٽي“ جي ويچار بابت ڪافي ڊگها بحث مباحثا هليا. هن معاملي کي جيڪڏهن ٻئي حوالي سان ڏسجي ته بظاهر اهڙي سوسائٽيءَ جي قيام ۾ ڇڙواڳي ۽ لاقانونيت جا به ڪافي خدشا آهن، ڇاڪاڻ ته هڪ وڏي علمي سماج جي ڀيٽ ۾ ننڍن ننڍن ٽڪرن ۾ ورهايل دنيا کي انتظامي حوالي سان سنڀالڻ وڌيڪ سؤلي ڳالهه آهي. نامياري دانشور ’هيڊلي بل‘ (Headley Bull) ”انٽرنيشنل سوسائٽي“ جي نظريي کي چڱيءَ طرح سان بيان ڪيو آهي. هيڊلي جو خيال آهي ته هن قسم جو معاشرو هڪ اهڙي جڳهه تي ممڪن آهي, جتي معاشي ۽ سياسي هڪجهڙائي. سوچ ويچار جي هڪجهڙائي، مفادن جي هڪجهڙائي، قانون ۽ ضابطن جي هڪجهڙائي نظرياتي هڪجهڙائي ۽ انساني مرتبي ۾ هڪجهڙائي آڻڻ کان پوءِ ئي اهڙو معاشرو قائم ٿي سگهي ٿو، جنهن ۾ ملڪي حدبندين جو ڪو تصور نه هجي. ”انٽرنيشنل سوسائٽي“ جي حاصلاتَ لاءِ جيڪي به خيال پيش ڪيا ويا آهن، انهن تي اڃا تائين عمل نه ٿي سگهيو آهي. ڪيترن ماهرن جو خيال آهي ته بين الاقوامي قانون، ادارا، سفارتڪاري ۽ طاقت جو صحيح استعمال، اهڙي سماج کي وجود ۾ آڻي سگهن ٿا. ان کان سواءِ اِن ڏس ۾ بين الاقوامي تعلقات جي علم جو ڪردار به تمام گهڻو نمايان آهي، ڇاڪاڻ ته هن علم جي بُنيادي تصور ۾ رنگ، نسل يا ننڍي ۽ وڏي ملڪ جو تصور ناهي. ”انٽرنيشنل سوسائٽي“ جو وجود ۾ اچڻ ممڪن هجي يا نه، پر ٻي عالمي جنگ کانپوءِ بين الاقوامي تعلقات جي ذريعي اها ڪوشش ضرور ڪئي وئي آهي، ته دنيا ۾ رنگ ۽ نسل جا فرق ۽ مذهبي بنيادن تي جهيڙا ختم ٿي وڃن. دُنيا جي اڪيلي وڏي طاقت آمريڪا انهيءَ سوچ ۾ گهٽ سهڪار ڪيو آهي، ڇاڪاڻ ته آمريڪا بين الاقوامي معاملن ۾ سدائين پنهنجي غلبو برقرار رکڻ چاهيو آهي. ان کان علاوه هر رياست جي ’قومي مفادن‘ پٺيان ڊوڙ به هن ويچار کي تمام گهڻو نقصان رسايو آهي.”انٽرنيشنل سوسائٽي “ جو نظريو، اهڙي صورتحال ۾ حقيقت کان تمام گهڻو پري لڳي ٿو