انتشار- انارڪي- لاقانونيت

هڪ سياسي عقيدو يا نظريو، جنهن مطابق سماج کي ڪنهن به حڪومت ۽ قانون جي ضرورت ناهي ۽ ڪابه حڪومت ”جائز“ نٿي سڏي سگهجي. ان عقيدي يا نظريي ۾ رياست جو تصور به اهميت نٿو رکي. ڇاڪاڻ جو رياست فوج، پوليس، قانون ۽ جيلن وغيره وسيلي فرد مٿان پنهنجي مرضي مڙهي ٿي. جديد سياسي تاريخ ۾ ”نراجواد“ جو سڀ کان وڏو پرچارڪ ”جوزف پروڌان“ آهي، جنهن پنهنجي فڪر ۾ سماج جو ڪاروهنوار آئين ۽ حڪومت بنا هلائڻ جي صلاح ڏني ۽ چيو ته سماج ۾ انصاف ۽ مساوات تڏهن ممڪن ٿيندا، جڏهن رياست ۽ ماڻهن جي ڪنهن خاص گروهه جي حڪمرانيءَ جو خاتمو ايندو. پروڌان کانسواءِ ناميارا ڏاها ”وليم گوڊون“ ”باڪونن“۽ ”ڪروپاٽڪن“ پڻ هن نظريي جا حمايتي رهيا آهن. هيءُ سياسي نظريو، فرد جي انفرادي آزاديءَ کي گڏيل ڀلائيءَ جي سوچ تي ترجيح ڏي ٿو. هيءُ نظريو هزارين سال قديم آهي، چين جي لائوزي کان وٺي فرانس جي فلاد سافرياڪ روسو تائين بيشمار عالمن، انساني تاريخ ۾ هن نظريي جي مُختلف تصورن سان حمايت ڪئي آهي. ڏيهان ڏيهي ناتن ۾ نراج واد گهڻو تڻو انتشار ۽ لاقانونيت کي هٿي وٺرائيندي، تمام ڳنڀير قسم جي گهوٽالن کي جنم ڏئي ٿو. هن مهل دنيا ۾ ڪابه رياست انهيءَ متي مطابق وجود نٿي رکي