هن عمل ذريعي ڪو به شخص هڪ جاءِ کان لڏي ٻئي هنڌ تي مستقل رهائش اختيار ڪرڻ گُهرندو آهي . اهو عمل معاشي ، مذهبي ، نسلي ۽ پيشي جي مسئلن ، سياسي ۽ نظرياتي اختلافن ، تعليمي ماحول ، ڪُٽنبي ميلاپ ۽ رهائش واري هنڌ کي اڻ- وڻندڙ سمجهڻ سبب ٿي سگهي ٿو . هي عمل عام طور ٻن طريقن : ڌِڪڻ (Push)۽ ڇِڪڻ (Pull) ذريعي ممڪن بڻبو آهي . هڪ طرف اصل يا پيدائشي ملڪ ۾ وڌندڙ مسئلن يا حڪومتي دٻاءَ سبب لڏپلاڻ ٿئي ٿي ، ته ٻئي طرف ڌاريي ملڪ جي معاشي يا ثقافتي ڪشش ماڻهوءَ ۾ لڏڻ لاءِ اُڻ تُڻ پيدا ڪري ٿي . اڄوڪي دور ۾ يورپ ۽ آمريڪا جي خوشحاليءَ سبب دنيا جي اڪثر ماڻهن جو لاڙو انهن علائقن ڏانهن لڏڻ وارو آهي . پنهنجي ملڪ کي ڇڏڻ واري عمل کي Emigration ۽ ٻئ مُلڪ رَسڻ واري عمل کي Immigration جي اصطلاحن سان سڏيو وڃي ٿو . جيڪا لڏپلاڻ ميزبان حڪومت جي مرضيءَ بنا ۽ ڳُجهي طريقي سان ٿئي ان کي غيرقانوني سمجهيو ويندو آهي ۽ اها صورتحال تيستائين برقرار رهندي آهي ، جيستائين ميزبان حڪومت لڏيندڙ جي ڏنل وضاحتن مان مطمئن ٿئي يا لاڳاپيل مُلڪ ۾ گهربل قانون سازي نه ٿئي

ڪنهن به هڪ علائقي کان ٻئي ۽ ڏورانهين علائقي ڏانهن انساني آباديءَ جي وڏي انگ جي لڏڻ واري عمل کي ’هجرت‘ چيو وڃي ٿو. اهو عمل راضپي سان ساڳئي ملڪ جي اندر روزگار ، بهتر اُجوري يا ٻين سهولتن خاطر لڏو کڻي هڪ جاءِ کان ٻئي هنڌ منتقل ٿيڻ ، يا بنا راضي جي ٿيندڙ نسلي ڇڪتاڻ ، ناجائز انساني واپار(Human Trafficking) ۽ غلامن جي وڪري ذريعي ممڪن ٿيندو آهي . هجرن ۽ لڏپلاڻ جو اهڙو طريقو اختيار ڪندڙن کي حالتن ۽ پس- منظر موجب ’مهاجر‘ يا ’آبادڪار‘ چيو ويندو آهي . البت روزاني بنيادن تي هڪ کان ٻي جڳهه تي ايندڙ ويندڙ (Commuter) ڪم ڪار لاءِ هڪ علائقي کان ٻئي علائقي ڏانهن عارضي بنيادن تي ايندڙ کي ’مسافر‘ ۽ زيارت يا سير سفر لاءِ پنڌ پوندڙ کي ’سياح‘ چيو ويندو آهي . هجرت جو عمل مختلف مونهارن ، ثقافتي تفاوت ۽ نا ٺاهيءَ جي ڪري ٻن ملڪن وچ ۾ تڪرار کي جنم ڏيڻ سان گڏ عالمي سطح تي انتهائي وڏا ڏچا پيدا ڪري سگهي ٿو . هجرت جو هڪ وڏو سبب ٻن ملڪن وچ ۾ پيدا ٿيل تڪرار به هوندا آهن ، جنهن جو هڪ وڏو مثال پاڪ – هند ورڇ (1947ع) ۽ ٻيو مثال يوگوسلاويائي گهوٽالو (1992) آهي