(Folk Lore)

لوڪ ادب مان مراد اھي عام ماڻھن جو ادب، يعني اھو ادب جو تصنع، ھٿ ناٽ ۽ جڙتو ڪاريگريءَ ۽ صنعتن ۽ سينگار کان پاڪ ۽ صاف ھجي. انسائيڪلوپيڊيا مطابق ”ھي اھو علم اھي جو قديم مڃتائن، ريتن، رسمن، ڀرمن، وھمن، قديم روايتن ۽ اعتقادن تي مشتمل ھوندو اھي“. حقيقت ۾ لوڪ ادب انھن سگھڙن جي تخليق اھي، جيڪي پنھنجي خيالن جي وسعت اھر مجلسن، محفلن ۽ ڪچھرين ۾ پنهنجا خيال شعر جي روپ ۾ پيش ڪندا آهن. اھو ئي سبب اھي، جو لوڪ ادب کي ”نج دهقاني ادب“ بھ چيو ويندو اھي، ھي ادب عوام جي احساسن، جذبن، امنگن جي چٽي تصوير ھوندو اھي. لوڪ ادب جي اوائلي تاريخ جي سلسلي ۾ ڊاڪٽر نارائڻ ڀارتي لکي ٿو تھ ”حقيقت ۾ ڏٺو وڃي تھ سنڌ جي لوڪ ساھتيھ ايترو تھ اکاٽو اھي، جيتري اکاٽي اھي اسان جي سنڌي ٻولي. سنڌي لوڪ ادب ۾ ڪيترائي اھڙا جزا بھ اھن جن جو بڻ بنياد ويدن ۽ اپنشدن جي ڪٿائن توڙي ٻئي سنسڪرت ادب ۾ ملي ٿو. رامائڻ، مھاڀارت، پراڻ، برھت ڪٿا منجري ڪٿا سرت ساگ، پنجتنتر، ھتو پديش، ويتال پنج ونشتي وغيره سنسڪرت ۾ لکيل اھڙا سرچشما اھن، جن مان نھ فقط سنڌي، پر ڀارت جي ڪيترن ٻين ٻولين جي بھ ڪن لوڪ ڪٿائن ۽ پھاڪن وغيره جو جنم ٿيو اھي.“ھن علم ۾ ھيٺيون صنفون اچي وڃن ٿيون: روايتي ڪهاڻيون: جھڙوڪ لوڪ ڪھاڻيون، وير ڪھاڻيون (ڳاهون)، رزميھ نظم ۽ ڏند ڪٿائون. رسمون ۽ رواج: جھڙوڪ ڏڻ وار، رسمون ۽ رواج ۽ شادين جون رسمون وغيره. ويساهه ۽ ڀرم: جھڙوڪ جنن پرين جون ڪھاڻيون، جادو، منتر، ڦيڻا ۽ ڌاکا. لوڪ ڪهاڻيون: جھڙوڪ مشھور چوڻيون، پھاڪا، چرچا، ڳجھارتون ۽ معما وغيره. لوڪ راڳ: عوامي راڳ، جيڪو لوڪ گيت کان مختلف هوندو آهي ۽ عوام جي امنگن جي ترجماني ڪندو آهي ۽ لوڪ ڌنن تي ڳايو ويندو آهي.

Folk lore