ويسٽفليائي معاهدي (1648ع) جي نتيجي ۾ وجود ۾ آيل نئين رياستي نظام جا بُنياد آزادي، خودمختياري ۽ برابريءَ وارن نُڪتن تي بيٺل آهن. خاص طور تي ڪنهن به رياست جي برابريءَ جي بُنيادن تي تسليميءَ بنا، سندس خود مختياريءَ جو تصور اڌورو رهجي وڃي ٿو. انهيءَ ڪري ئي گڏيل قومن جي تنظيم جو بنياد، دُنيا جي سڀني قومن جي خودمختياري ۽ برابريءَ ڀريل حيثيت جي مڃتا واري اُصول تي رکيل آهي. اهڙي اداراتي تسليمي هوندي به، بهرحال بين الاقوامي قانون ۽ سياست ۾ ان اصول تي عمل درآمد اڃا وڏو مسئلو بڻيل آهي. ڇاڪاڻ جو گهڻ-رخي بين الاقوامي نظام تي اڄ به ڪن چند طاقتور رياستن جي هڪ-هٽي موجود آهي. ”رياستي برابريءَ“ جي مقصد موجب، دُنيا جي ڪا به رياست رياستي مرتبي سان سلهاڙيل سڀني مراعتن، موقعن ۽ سفارتي سهولتن جي حقدار آهي، پر طاقتي نظام جي ٽيڪ تي هلندڙ بين الاقوامي سياسي نظام دُنيا جي سڀني رياستن کي هڪ-ڪرو مرتبو ڏيڻ لاءِ تيار ناهي. ان حوالي سان روايت پسندن جو خيال آهي، ته جيڪو شخص روس، ليسوٿو، آمريڪا ۽ ٽونگا جي رياستن کي ساڳي خاني ۾ رکي ٿو، سو دراصل سياسي حقيقت پسنديءَ کان ڏور آهي، ڇاڪاڻ جو وڏي رياست وڏو علائقو، فوج، وسيلا، آدمشماري ۽ ٻيا پهلو رکڻ ڪري، وڏي پئماني تي سرگرمي ڪندي، جنهنڪري نتيجا به اُن پئماني جا حاصل ٿيندا. ان قسم جي صورتحال ”فطري اڻ برابري“ واري تصور کي جنم ڏي ٿو، جنهن کان ڪن لاٽار ممڪن ناهي. ننڊين ۽ وڏين رياستن وچ ۾ موجود ان فرق کي ختم ڪرڻ لاءِ دُنيا ۾ ٿيندڙ ڪوششون ڪو نتيجو نه ڏيئي سگهيون آهن. جيتوڻيڪ تڪرارن جو به خاتمو تيستائين ممڪن نه ٿو ٿئي، جيستائين سگهاريون رياستون انهن جي حل لاءِ پنهنجو ڪردار ادا نٿيون ڪن. بين الاقوامي تعلقات جا جنگ، طاقت جي توازن، بين الاقوامي قانون ۽ سفارت ڪاريءَ جهڙا اهم جُز ، زباني جمع خرچ جي حوالي سان رياستي برابريءَ جا گيت ڳائيندي درجه بنديءُ واري سرشتي (Hierarchical System) ذريعي آخرڪار اهڙي برابري هم- طاقتي يا هڪجهڙي سگهه رکندڙ رياستن وچ ۾ ئي ممڪن بڻائين ٿا. گڏيل قومن جي اداري ۾ اهم طاقتن کي مليل ”ويٽو پاور“ ان سوچ جي عڪاسي ڪري ٿو. هونئن به دُنيا ۾ قديم يوناني رياستي نظام کان وٺي رياستي مرتبي ۾ عدم توازن رهندو آيو آهي. جنهن جو هڪ مثال ايٿنس طرفان ڪمزور شهري رياست ”ميلان“ سان ڪيل جُٺين جي صورت ۾ سامهون آهي. ويهين صديءَ ۾ هن سلسلي جو سڀ کان اهم سوال آهي ته ڇا دُنيا ۾ ڪڏهن به ”رياستي برابريءَ“ جو خواب مُمڪن ٿي سگهندو؟ ان سلسلي ۾ سڀ اُميد پرست حلقا دنيا ۾ آزاديءَ جي تحريڪن، اُسريل مُلڪن خلاف اُسرندڙ مُلڪن طرفان حاصل ڪيل سفارتي سوڀن، نئين بين الاقوامي معاشي نظام جي اوسر ۽ جنرل اسيمبليءَ جي وڌيڪ متحرڪ ڪرداربابت وڌندڙ طلب جا مثال ڏيڻ کان پوءِ به، بهرحال اهو چوڻ تي مجبور آهن، ته ويجهي مستقبل ۾ عالمي سياست ۾ سڀني رياستن جي برابري نه پر ”مرتبي موجب“ رياستن جي برابري ئي ممڪن آهي .