رعيتي راڄ، لوڪ شاهي، جمهوري سلطنت

ڊيموڪريسي- جمهوريت

اصل ۾ يوناني ٻوليءَ جي لفظ ‘Demokratia’ مان ورتل آهي، جنهن جي معنيٰ آهي”عوامي راڄ“. هي هڪ اهڙو حڪومتي سرشتو آهي، جنهن ۾ ملڪ جي سموري آباديءَ کي پاڻ سان لاڳاپيل مامرن بابت فيصلا ڪرڻ ، قانون جوڙڻ ،ترجمانيءَ لاءِ نمائندا چونڊڻ ۽ انهن نمائندن معرفت ملڪ جو ڪاروهنوار هلائڻ جو حق حاصل هجي. هن سرشتي جو پهريون عملي اظهار ”يوناني شهري حُڪومتن“ جي شڪل ۾500 ق . م ۾ ٿيو، جيڪو مُختلف مرحلن مان گُذري اڄوڪي دور ۾ مروج حُڪومتي نظامن ۾ سڀني کان وڌيڪ ڪامياب سمجهيو وڃي ٿو. جمهوريت يا لوڪ راڄ جو بُنياد ٻن اصولن يعني برابري ۽ راءِ جي آزاديءَ تي بيٺل آهي. اِنهن اصولن موجب هر شهري قانون آڏو هر ٻئي شهري جيتري حيثيت رکي ٿو ۽ سندس ان حيثيت جي ضمانت ملڪ جي آئين ۾ وچوريل حقن فرضن جي شڪل ۾ ڏنل هُجي ٿي. هن سرشتي هيٺ حڪومت کي ادارا جوڙڻ ۽ اُنهن کي قانون موجب هلائڻ جي اجازت مليل هوندي آهي. دُنيا جي مُختلف مُلڪن ۾ جمهوري سرشتي تي هلندڙ حُڪومتن جا مختلف قسم آهن. انهن مان نمائنده جمهوري سرشتو، لبرل جمهوري سرشتو، صدارتي جمهوري سرِشتو، آئيني جمهوري سرشتو ۽ مشاورتي جمهوري سرشتو (Parliamentary Democratic System) مشهور آهن. هاڻوڪي دور ۾ سڀ کان پويون سرشتو تمام گهڻو مقبول ۽ اثرائتو ثابت ٿيو آهي. جمهوري نظام ۾ چونڊن، سياسي جماعتن، حڪومت، قانون جوڙيندڙ ادارن ۽ عدالتن جو انتهائي اهم ڪردار ٿئي ٿو